اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن در حقیقت یک نوع بیماری روانی است که در آن بیمار نقص یا نقایصی در چهره یا ظاهر خود می‌بیند که این معضل فکری سبب آشفتگی و اختلال در عملکرد روزانه او می‌گردد. بعضی از افراد مبتلا آنقدر به بدشکلی ظاهر یا بدن خود ایمان دارند که نقاط قوت خود را نمی‌بینند و به این فکر نمی‌کنند که نگرانی آنها از ظاهرشان زاییده تخیلشان است.
علائم اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن
علائم اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن معمولا در اوایل نوجوانی یا حتی کودکی شروع شده و فقط به ظاهر فرد مربوط می گردد. علائم اختلال بدشکلی بدن طبق DSM-5 (انجمن روانشناسی آمریکا راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) عبارتند از:
- انجام رفتارهای تکراری مثل چک کردن آینه، دستکاری کردن پوست، آراستگی بیش از حد، اطمینان خاطر یا اعمال ذهنی مثل مقایسه ظاهر خود با دیگران در پاسخ به نگرانی های ظاهری.
- اختلال قابل توجه بالینی یا ناراحتی در عملکرد ناشی از این اختلال.
- اشتغال به یک یا چند نقص در ظاهر فیزیکی که برای دیگران قابل مشاهده نمی باشد.
افراد مبتلا به اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن دائماً خود را در آینه چک کرده و بیش از حد آرایش می کنند. همینطور، بیش از حد ورزش می کنند یا تغییرات زیادی روی پوست خود اعمال می کنند. همینطور، مقایسه ظاهری خود با دیگران از دیگر مشخصه های افراد مبتلا دیسمورفی بدن می باشد. افراد مبتلا به اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن، علاوه بر وسواس شدید به ظاهر خود، تلاش می کنند با نگه داشتن بدن خود به روش های خاصی مثل آرایش کردن یا پوشیدن لباس خاص عیوب تصوری خود را بهبود ببخشند. گاهی آن ها با زیبایی متعدد و جراحی های پلاستیک، سعی در پنهان کردن نواقص خود را دارند.
حتی هنگامی که اقداماتی برای بهبود انجام می گردد، اشخاص همچنان از ظاهر خود ناراضی هستند. رفتارهای تکراری، وسواس فکری و پنهان کردن عیوب تصویری مداوم سبب ایجاد استرس برای شخص مبتلا می گردد و می تواند تاثیر منفی بر کیفیت زندگی و عملکرد روزانه داشته باشد. افسردگی اساسی در اشخاص مبتلا به اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن و همینطور افکار و رفتارهای خودکشی رایج می باشد.
روش های درمان اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن چیست؟
اشخاص مبتلا به این بیماری از روش های گوناگونی مانند قرص و دارو، جراحی های زیبایی، لوازم آرایشی و … استفاده می کنند که روش صحیح درمان این بیماری به دو شکل می‌باشد روان درمانی و دارو درمانی که در روش اول از داروهای بخصوصی برای مهار کردن این بیماری استفاده می‌گردد و در روش دوم به شکل رفتار شناختی با استفاده از تکنیک‌هایی با هدف مهار کردن و کاهش این بیماری وجود دارد.
علل اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن
اختلال بدشکلی بدن یک مولفه ژنتیکی دارد، چون احتمال ابتلا به این بیماری برای افرادی که یکی از بستگان درجه یک مبتلا به اختلال وسواس فکری جبری دارند، بیشتر می باشد. البته عوامل محیطی نیز نقش دارند. برای مثال، اشخاص مبتلا به اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن معمولا سابقه کودک آزاری، بی توجهی یا برخی آسیب های دیگر دوران کودکی دارند و همینطور امکان دارد والدین یا خواهر و برادری با اختلال اضطراب داشته باشند.
کسانی که به این بیماری مبتلا هستند امکان دارد دارای یک اختلال اضطرابی مثل اضطراب اجتماعی، اختلال وسواس فکری-اجباری، اختلال شخصیت یا مسائل مربوط به سوء مصرف مواد باشند. دقت کنید که اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن یک اختلال خوردن نیست، اگرچه هر دو بیماری نگرانی‌ها و مسائل مربوط به عزت نفس را به صورت مشابه غیر طبیعی و شدید از خود نشان می‌دهند.
نحوه تشخیص اختلال بدشکلی بدن
یک متخصص روانشناس یا روانپزشک می تواند اختلال بدشکلی بدن را بر اساس معیارهای فهرست شده در DSM-5، مثل مشغولیت به نقص های درک شده و رفتارهای تکراری مثل نظافت بیش از حد، بررسی آینه و اطمینان جویی از ظاهر خود تشخیص دهد. پزشک امکان دارد سابقه خانوادگی و سابقه پزشکی بیمار را نیز ارزیابی کند.
مانند سایر اختلالات روانی، اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن از طریق مصاحبه های بالینی که توسط متخصصان سلامت روان انجام می گردد، تشخیص داده می شود. پاسخ به سوالات هدفمند پزشکان، در تعیین اینکه آیا فرد معیارهای تشخیصی DSM-5 این اختلال را دارد، کمک می نماید. ابزارهای بالینی، از جمله معاینه این اختلال (BDDE)، توسعه یافته است تا به پزشکان در مورد شرایط مشابه و تشخیص دقیق اختلال بدشکلی بدن به عنوان یک بیماری خاص کمک کند.
در برخی موارد، مشاهدات در مورد رفتار امکان دارد سبب گردد پزشک بالینی که در حال درمان یک شخص برای سایر اختلالات روانی می باشد، تحریک گردد آنها را برای اختلال بدشکلی بدن ثانویه مورد بررسی قرار دهد. دیسمورفی بدن معمولا به عنوان یک اختلال همزمان ظاهر می گردد که اغلب با اضطراب و افسردگی همراه خواهد بود.
به عنوان مثال، چنانچه یک درمانگر متوجه گردد که یک بیمار به گونه ای نامتعارف نشسته یا لباس پوشیده است که به نظر می رسد قصد پنهان کردن یک یا چند ویژگی جسمانی خود را دارد، امکان دارد درمانگر سوالاتی بپرسند تا بتواند تشخیص دهند که آیا این رفتارها مربوط به اضطراب و افسردگی هستند یا تشخیص ثانویه اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن را مطرح می کند.
اختلال بدشکل انگاری بدن اغلب چه زمانی ایجاد می گردد؟
طبق DSM-5، شایع ترین سن شروع ۱۲ تا ۱۳ سالگی و میانگین سن شروع ۱۵ سالگی می باشد. علائم اغلب به تدریج ظاهر می شوند و در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان مشابه هستند. لازم به بیان است که شیوع این بیماری در بین زنان ۲.۵ درصد و در مردان ۲.۲ درصد می باشد.
چرا برای درمان به پزشک مراجعه نماییم؟
دیسمورفی یا بدشکلی بدن به خودی خود درمان نمی‌گردد و چنانچه فرد مبتلا به پزشک مراجعه نکند سبب افسردگی های شدید و یا حتی به خودکشی منجر گردد. هنگامی که به پزشک مراجعه می‌کنید داروهایی برای سایر بیماری های وسواس فکری و روانی برای شما تجویز می‌گردد که این داروها مهارکننده برای این نوع بیماری می‌باشد.
آیا جراحی های زیبایی سبب از بین بردن نقص‌ها و آرامش ذهن بیمار می گردد؟
با عمل زیبایی و جراحی آرامشی به وجود نمی‌آید و چنانچه آرامشی داشته باشد به طور موقت می باشد چون، این بیماری یک نوع اختلال خود زشت پنداری می باشد و شخص حتی بعد از عمل زیبایی امکان دارد به قسمت دیگری از بدن خود حساس گردد و یا حتی همان جراحی که کرده است مورد پسندش نباشد. زیرا پزشک فقط آن نقطه را از حالت قبلی خود تغییر داده و باز مورد پسند فرد بیمار نیست.
عوامل خطر برای ابتلا به اختلال بدشکلی بدن امکان دارد شامل موارد زیر باشد:
- ویژگی های شخصیتی یا خلقی از جمله کمال گرایی، حساسیت و تمایل به احساس شرمساری
- تجربیاتی که سبب گردد مادام العمر از شکل ظاهر بدن خود احساس شرمندگی کند، از جمله قلدری یا سوء استفاده، مزاحمت در دوران کودکی
- سایر اختلالات روانی از جمله اضطراب و افسردگی
- سابقه بیماری های پوستی که بر ظاهر شخص تاثیر میگذارد
- سابقه خانوادگی روانی، به ویژه اختلالات وسواسی – جبری یا اختلالات دیسمورفی یا بدشکلی بدن
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به اختلال بدشکلی بدن هستند؟
به نظر می‌رسد که این عارضه می‌تواند اشخاص را از هر جنس و سنی را درگیر کند. اما شیوع آن در سال‌های پایانی نوجوانی و اوایل جوانی بیش از سایر دوره‌های زندگی می باشد.
در این سن، اشخاص شروع به مقایسه خود با دیگران می‌کنند و بارزترین این مقایسه، از نظر ظاهری می باشد.
البته نقش رسانه‌ها برای نشان دادن الگوهای ایده‌آل ظاهری هم در این زمینه بسیار اثرگذار و مهم می باشد و گاهی به معضلی جدی برای جوامع تبدیل می‌گردد.
چنانچه اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن به موقع کنترل و درمان نگردد، می‌تواند به یک بیماری مزمن تبدیل گردد.
در صورت عدم درمان، بیماری با بالا رفتن سن تشدید شده و هر چه شخص پیرتر گردد، با مشاهده چین و چروک‌ها و سفید شدن موها، وضعیت بدتر خواهد شد.
زندگی با اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن
درمان این اختلال امکان دارد زمان‌بر باشد. پس لازم است از زمانی که تصمیم می‌گیرید تا روش‌های درمانی مناسب را شروع نمایید، با استفاده از راهکارهایی، شرایط زندگی را برای خود آسان‌تر نمایید. این روش‌ها عبارتند از:
- پایبندی به دوره درمان. لازم می باشد اقدامات درمانی مثل دارو و روان درمانی را جدی گرفته و به طور منظم، با پزشک معالج خود تماس داشته باشید.
- شناسایی کامل اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن. در مورد بیماری خود تحقیق نمایید و همه جزئیات آن را بشناسید.
- توجه به علائم هشدار دهنده و عوارض داروها. چنانچه حس می‌کنید چیزی سبب تحریک افکار آزار دهنده در شما می‌گردد یا دارویی با عوارض خاصی همراه است، آن را یادداشت کرده و به پزشک خود اطلاع دهید.
- تمرین مهارت‌های آموخته شده. تمرین‌هایی را که برای کنترل افکار و عقاید خود می‌آموزید در خانه و در شرایط گوناگون به خاطر داشته و با تمرین آنها، اثربخشی درمان را بیشتر نمایید.
- دوری از الکل و مواد مخدر. این مواد حتی چنانچه به صورت تفریحی استفاده شوند، گاهی علائم را بدتر نموده و در شرایطی امکان دارد با داروهای مصرفی تداخل داشته باشند.
- داشتن فعالیت بدنی کافی. ورزش و فعالیت بدنی مانند پیاده روی، شنا، باغبانی و… می‌تواند به کاهش علائم بیماری و بهبود روند درمان کمک نماید.
- یادداشت کردن افکار منفی. خواب کافی، بودن در جمع، تغذیه سالم به همراه تمرکز بر افکار از عواملی هستند که نقش بسیار مهمی در کنترل افکار و بهبود درمان دارند.
جمع بندی
اختلال دیسمورفی یا بدشکلی بدن یک اختلال مرتبط با سلامت روان می باشد که در آن شخص به طور مداوم به یک یا چند ایراد موجود در ظاهر خود توجه بیش از حد نماید. این دقت افراطی می‌تواند ساعت‌های طولانی تداوم داشته و تمام زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. این اشخاص گاهی وقت بسیاری را صرف بررسی ایرادات خود جلوی آینه نموده و آرایش‌های افراطی و عمل‌های جراحی غیرضروری بسیاری را انتخاب می‌نمایند. تشخیص این بیماری امکان دارد سخت باشد؛ ولی شناسایی به موقع علائم و به کار گرفتن روش‌های درمانی مناسب، بهترین روش برای کنترل آن می باشد. موسسه روانشاسی حس تحول با سوابق درخشان در زمینه درمان انواع اختلالات روانی، می تواند به درمان دیسمورفی در افراد مبتلا ، کمک های ارزشمندی کند. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید.
