اختلال استرس پس از سانحه به وضعیت روانی گفته می‌شود که در شخص بعد از تجربه یک رویداد وحشتتاک ایجاد می‌گردد. علائم این اختلال که به آن PTSD هم می‌گویند، بروز حالاتی مثل کابوس، اضطراب شدید، پریشانی شدید عاطفی، افکار غیرقابل کنترل و مواردی از این دست می باشد. گاهی روند تشخیص اختلال استرس پس از سانحه مستلزم قرار گرفتن مجدد در معرض رویدادی می باشد که شامل تهدید واقعی یا احتمالی مرگ، خشونت یا آسیب جدی باشد. چنانچه علائمی که بعد از یادآوری گذشته تجربه می‌نمایید بیش از یک ماه ادامه یابند و سبب ایجاد مشکلات قابل‌توجهی در توانایی شما برای عملکرد در محیط‌های کاری و اجتماعی شوند، امکان دارد دچار اختلال استرس پس از سانحه شده باشید. در این مقاله در رابطه با اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و نوجوانان و راهکار های درمانی آن به شما اطلاعات بسیاری داده خواهد شد.
علل اختلال استرس پس از سانحه
ابتلا به بیماری PTSD در هر سنی ممکن است برای هر فردی ایجاد شود. از کودکان، سربازان جنگ و کسانی که مورد سوءاستفاده جنسی، حمله فیزیکی و … قرار گرفته‌اند، تا کسانی که از یک حادثه طبیعی یا تصادف مثل زلزله، سیل و … نجات پیدا کرده‌اند. طبق آخرین مطالعات از هر ۱۰۰ نفر، هفت یا هشت نفر در دوره‌ای از زندگی خود PTSD را تجربه می‌کنند، ولی هنوز علت دقیق بروز اختلال استرس پس از سانحه مشخص نمی باشد. عوامل محیطی، نوروبیولوژیک،، ژنتیک و خصوصیات شخصی می‌تواند در ابتلا به این اختلال تأثیرگذار باشند. بعضی از این شرایط عبارتند از:
- ترس شدید، احساس وحشت، درماندگی
- اعتیاد، داشتن سابقه بیماری‌های روانی و مصرف مواد
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض این اختلال هستند.
- استرس اضافی پس از یک حادثه خطرناک مانند از دست دادن یک عزیز یا از دست دادن خانه و شغل و …
- زندگی طولانی مدت در شرایط پرخطر مانند جنگ و …
- عدم حمایت اجتماعی و عاطفی پس از حادثه
- آسیب‌های دوران کودکی
علائم اختلال استرس پس از سانحه
علائم این اختلال به چهارگروه دسته‌بندی می شود و شدت آن‌ها با یکدیگر متفاوت می باشد.
تغییر در واکنش‌های جسمی و عاطفی
خود تخریبی، انفجار های احساسی، واکنش‌های عصبی، تحریک‌پذیری بالا، رفتارهای بی‌پروا، احتیاط بیش از حد، شک به همه‌چیز و همه‌کس؛ این علائم می‌تواند سبب از بین رفتن تمرکز فرد شده و به کیفیت خواب و تغذیه فرد آسیب هایی وارد کند.
دوری کردن از مسائلی که باعث یادآوری خاطرات دردناک می شود:
پرهیز از یادآوری خاطرات ناراحت کننده و تکان‌دهنده که امکان دارد، شامل اجتناب از افراد، فعالیت ها، مکان‌ها، اشیاء و موقعیت‌هایی باشد که سبب زنده شدن آن خاطرات ناراحت‌کننده می‌گردد. همینطور امکان دارد افراد در مقابل صحبت کردن درباره آنچه اتفاق افتاده یا احساسی که نسبت به آن دارند، مقاومت نمایند. این علائم امکان دارد سبب گردد فرد روال طبیعی زندگی خود را تغییر دهد. به عنوان مثال، بعد از شوک بعد از تصادف، از رانندگی و یا حتی سوار شدن در اتومبیل اجتناب کند.
افکار مزاحم
رویاهای ناراحت‌کننده، تکرار غیر ارادی خاطرات تکراری. «امکان دارد این یادآوری‌ها به حدی زنده باشند که فرد احساس نماید همین الان در حال تجربه دوباره آن حادثه است».
تغییر افکار و خلق و خو
ناتوانی در یادآوری جنبه‌های مهم حادثه آزار دهنده، احساسات و افکار منفی که منجر به یادآوری های مستمر و تحریف‌شده درباره خود یا دیگران می‌گردد (به عنوان مثال: من بد هستم، هیچ‌کس قابل اعتماد نیست و …). همینطور، افکار تحریف شده درباره علت و عواقب رویداد که سبب سرزنش خود یا دیگران، وحشت، ترس، عصبانیت، گناه یا شرم مداوم، علاقه کمتر نسبت به فعالیت‌هایی که قبلا برای فرد مبتلا لذت‌بخش بوده و … می‌گردد.
دقت کنید که این علائم در ابتدای وقوع حوادث تلخ، طبیعی بوده و اغلب طی سه ماه خود‌به‌خود از بین می‌روند. در صورتی این علائم اختلال استرس پس از حادثه در نظر گرفته می‌شود که یک ماه مداوم دیده شود و به قدری شدید باشد که در زندگی فرد اختلال ایجاد نماید.
علائم اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و نوجوانان
PTSD در کودکان و نوجوانان واکنش شدید‌تری نشان می‌دهند؛ علائمی که در کودکان کمتر از شش سال دیده می‌شود عبارتند از:
- چسبندگی غیر عادی به والدین یا بزرگسالان دیگر
- شب‌ادراری
- صحبت کردن یا نمایش بازی کردن درباره رویدادهای ترسناک
- لکنت زبان یا از دست دادن توانایی صحبت کردن
کودکان و نوجوانان بزرگ‌تر، امکان دارد احساس گناه داشته باشند و تصور کنند که می‌توانستند از آسیب یا مرگ دیگران جلوگیری کنند و یا حتی ممکن است درگیر حس انتقام باشند. درک این علائم و احساسات در درمان اختلال استرس پس از سانحه در کودکان خیلی مهم می باشد.
انواع درمان اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و نوجوانان
هر شخصی خصوصیات منحصربه‌فرد خود را دارد و اختلال استرس پس از سانحه تأثیر متفاوتی بر اشخاص خواهد داشت. به این ترتیب، درمانی که برای یک فرد مفید می باشد، امکان دارد، برای فرد دیگر بی‌تأثیر باشد. در حقیقت، در درمان این اختلال، تخصص و مهارت روان‌درمان‌گر مهم‌ترین نقش را ایفا می‌نماید. به صورت کلی، پروسه درمان این اختلال سه هدف اصلی را دنبال می‌کند:
- آموزش مهارت‌های مقابله ای با اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و نوجوانان
- بازیابی عزت‌نفس فرد مبتلا
- بهبود علائم
معمولا درمان‌های PTSD، در زیرمجموعه درمان شناختی‌رفتاری دسته‌بندی می‌شوند. ایده اصلی این می باشد که با سبب شناسی اختلال استرس پس از سانحه، الگوهای فکری آزار دهنده فرد مبتلا تغییر پیدا کند. به این ترتیب، درمان اصلی گفتار‌درمانی در مورد حادثه و آسیبی که فرد دیده و پیدا کردن ریشه‌های ترس او می باشد. در کنار این درمان، در صورت شدید بودن علائم و مختل شدن زندگی عادی فرد، امکان دارد از درمان دارویی نیز استفاده شود.
رویارویی برای درمان اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و نوجوانان
چنانچه فرد مبتلا به اختلال، تاکنون از رویارویی با مواردی که حادثه را برای او یادآوری می‌کند، اجتناب کرده است، درمانگر به او کمک می‌نماید دوباره به تدریج با آن‌ها روبه‌رو گردد. فرد مبتلا به اختلال PTSD، در اوایل درمان، نحوه تنفس برای کاهش اضطراب را می‌آموزد و سپس لیستی از این موارد تهیه کرده و به کمک درمانگر به تدریج با آن‌ها روبه‌رو می‌گردد و درباره تجربه این رویارویی صحبت می‌نماید. حتی به کمک واقعیت مجازی این امکان وجود دارد که اصل واقعه برای شخص بازسازی شده و دوباره شخص مبتلا به اختلال در شرایط حادثه قرار گیرد.
آموزش ایمنی در برابر استرس برای اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و نوجوانان
این نوع درمان به شکل گروهی یا انفرادی قابل انجام می باشد. در این شیوه نیز نیازی به بازگو کردن جزئیات حادثه نمی باشد؛ بلکه تمرکز روی تغییر نحوه کنار آمدن با استرس ناشی از آن حادثه می باشد. شخص دچار اختلال در این نوع درمان با شیوه‌های تن آرامی، تکنیک‌های تنفس و دیگر روش‌های کنترل استرس آشنا می‌شوند و مهارت‌های لازم برای مدیریت آن‌را می‌آموزند.
درمان دارویی اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و نوجوانان
بیمار و پزشک بایستی با همکاری یکدیگر بهترین دارو یا ترکیبی از داروها را پیدا کنند. بیشترین نوع دارو‌هایی که برای درمان اختلال پس از حادثه مصرف می گردد، داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب می باشد که به کنترل علائم PTSD از جمله خشم، غم، نگرانی و … کمک می‌کند. سایر داروها امکان دارد برای درمان علائم این اختلال مثل کابوس ها و مشکلات بی‌خوابی مفید باشد.
حساسیت‌زدایی از طریق حرکات چشم و پردازش مجدد برای درمان اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و نوجوانان
در این نوع درمان، به جای آنکه شما حادثه را برای درمانگر خود روایت کنید، درمانگر کاری انجام می‌دهد؛ مانند روشن و خاموش کردن چراغ، حرکت دادن دست و یا ایجاد یک صدا و از شما می‌خواهد روی چیزی که می‌بینید یا صدایی که می‌شنوید، تمرکز نمایید.
گفتار درمانی اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و نوجوانان
طی جلسات مشاوره، ابتدا شما در مورد واقعه تکان‌دهنده با درمانگر خود صبحت می‌نمایید؛ اینکه چطور این حادثه افکار و زندگی شما را تحت تأثیر قرار داده است. سپس جزئیات اتفاقی که رخ داده را بررسی می‌نمایید و راه‌های جدیدی برای برخورد با آن می‌یابید. موسسه روانشناسی حس تحول شمیرانات واقع در پاسداران با دارا بودن روانشناسان و روانپزشکان متخصص و با تجربه آماده یاری رساندن به افراد مبتلا به PTSD می باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید.
تاثیر ورزش بر استرس پس از سانحه (PTSD) در کودکان و نوجوانان
اشخاص مختلفی با تجربه‌های متفاوت دچار اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌شوند. در این میان، اشخاص پناهنده به علت تجربه جنگ و خشونت در معرض خطر بالایی از PTSD می‌باشند. زبان و فرهنگ متفاوت در این افراد مانعی برای درمان PTSD می‌باشد.
تاثیر فعالیت ورزشی بر کاهش اضطراب و افسردگی شناخته شده است. ولی تاثیر آن بر اختلال استرس پس از سانحه کمتر شناخته شده است. به نظر می‌رسد که فعالیت ورزشی به‌عنوان یک درمان کمکی برای کاهش شدت علائم PTSD موثر باشد.
یافته‌ها بین مطالعات مشاهده‌ای و کنترل شده ناسازگار می‌باشد. به این ترتیب، به مطالعات بیشتری در این زمینه مورد نیاز می‌باشد. در مطالعه مروری حاضر، نویسندگان زمینه‌ها‌ی مشخصه‌های فعالیت ورزشی، مزایای فعالیت ورزشی به‌عنوان مداخله PTSD و تئوری‌های مکانیسم عمل را بررسی کردند.
فعالیت ورزشی در اختلال استرس پس از سانحه چه نقشی دارد؟
مشخص شده که در افراد با علائم سندروم که به درمان‌های استاندارد مقاوم هستند، علائم اختلال استرس پس از سانحه با فعالیت ورزشی کاهش می‌یابد. همینطور مشکلات سلامتی را که با PTSD همراه می باشد، بهبود می‌بخشد. مشکلاتی مثل اختلال خواب، اضطراب، افسردگی و مشکلات و بیماری‌های قلبی-عروقی.
مزایای فعالیت ورزشی در اختلال استرس پس از سانحه
فعالیت ورزشی فواید جانبی نیز دارد. فعالیت ورزشی کیفیت خواب و سلامت قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد. کیفیت خواب ضعیف یکی از نگرانی‌های قابل توجه در اشخاص مبتلا به PTSD می‌باشد.
مطالعات نشان می‌دهند، افرادی که کیفیت خواب ضعیف داشتند، بعد از شرکت در فعالیت ورزشی کاهش معناداری در برانگیختگی بیش از حد تجربه کردند. فعالیت ورزشی می‌تواند با کاهش برانگیختگی بیش از حد سبب بهبود کیفیت خواب گردد، یا برعکس، می‌تواند به صورت مستقیم کیفیت خواب را بهبود بخشد و در آخر علائم برانگیختگی بیش از حد را کاهش دهد. بهبود در کیفیت خواب یک جزء مهم در درمان PTSD می‌باشد. فعالیت ورزشی علاوه‌بر سلامت جسمانی بر سلامت روانی نیز تاثیر مثبت دارد. مطالعات نشان می‌دهند که خطر بیماری قلبی-عروقی در اشخاص دارای PTSD یک مشکل رایج می‌باشد.
جمع بندی
به دنبال یک واقعه آسیب‌زا، مثل تصادف رانندگی، حوادث طبیعی، حمله و … تقریباً همه مردم، حداقل بعضی از علائم PTSD را تجربه می‌نمایند. هنگامی که احساس اعتماد و امنیت شما خدشه‌دار شده‌است، طبیعی است که احساس نگرانی، ترس، اضطراب و … داشته باشید. تکرار دوباره حادثه در ذهن، کابوس دیدن، دوری کردن از اشخاص و موقعیت‌ها بسیار معمول است؛ این موارد واکنش‌های طبیعی در برابر حوادث غیرعادی به شمار می‌رود.
